Ca 31 d’avientu, a les doce en puntu, repítese n’Asturies un ritual que se presenta como “tradición de siempre”, pero que, miráu con un poco de rigor históricu, nun ye nin tradicional nin asturianu. Les doce uves de fin d’añu son un vezu nacíu n’España a entamos del sieglu XX, venceyada a intereses comerciales y espardida dende Madrid al restu del territoriu. N’Asturies, como n’otros pueblos, ye una imposición cultural tardía, una forma amable pero eficaz de españolización de lo festivo
Les uves entamen a consolidase n’España alredior de 1909, y nun lleguen a Asturies fasta bien entrada la década de 1920 nes ciudaes, y muncho más tarde nel mundiu rural. En munchos conceyos asturianos, nun se xeneralicen fasta los años sesenta o setenta, cola llegada de la televisión y la retransmisión obligatoria de les campanaes de la Puerta del Sol -Madrid-. Enantes d’eso, nun había nenguna tradición de comer uves a medianueche, nin ritual colectivu venceyáu a esi momentu.
De fechu, n’Asturies, la medianueche de fin d’añu nun tenía un valor simbólicu especial. La cellebración centrabasena xinta, nel día d’Añu Nuevu o, sobromanera, nel ciclu festivu d’iviernu que culminaba col Antroxu. Onde se cellebraba, facíase con sidre, con productos de la casa, o ensin nengún ritual alimentariu fixu. En munchos casos, nun se comía ná especial: el cambéud’añu yera un pasu más nel tiempu, non un espectáculu.
La introducción de les uves supunxo un desplazamientu de les formes propies de cellebración. La mazana, frutu central de la cultura asturiana; la sidre, bebida ritual y cotidiana; les xuntes familiares ensin reló nin cuenta atrás… too eso quedó arrincónase frente a un modelu importáu, uniformador y televisivu. Una cellebración pensada dende’l centru l’Estáu, presentada como universal y asumida ensin crítica, como si fuera natural lo que ye, en realidá, una convención reciente.
Esta españolización festiva nun ye inocente. Les tradiciones nun son namás costumes: son formes de pertenencia, de mirar el tiempu y de construyir comunidá. Cuando se sustitúi lo propio por un ritual ayenu, ensin memoria nin raigañu nel territoriu, lo que se pierde nun ye namás un xestu, sinón una manera d’entender quién somos. Comer uves n’Asturies nun mos conecta col pasáu nin cola cultura del país; conéutanos, eso sí, a un rellatu estatal que nun mos inclúi como suxetu propiu.
Nun se trata de prohibir nin de moralizar, sinón de nomar les coses pol so nome. Les doce uves nun son tradición asturiana. Son una importación española, asumida por presión mediática y costume social. Reconocelo ye’l primer pasu pa recuperar y curiar les tradiciones asturianes d’Añu Nuevu, pa dar valor a la sidre, a la mazana, a les formes propies de cellebrar y a la llibertá de vivir les fiestes ensin colonización simbólica.
Porque la identidá tamién se xuega nes fiestes.
Y n’Asturies, nun necesitamos uves pa entamar l’añu.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
